Employee Provident Fund Organisation, EPFO (કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંગઠન )

કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંગઠન (Employee Provident Fund Organisation)

કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંગઠન

એમ્પ્લોઇઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ ઓર્ગેનાઇઝેશન એ રાજ્ય સંચાલિત સરકારી સંસ્થા છે જે ભારતમાં ફરજિયાત ફાળો આપનાર પેન્શન અને વીમા યોજનાઓ પૂરી પાડે છે.સભ્યો અને નાણાકીય વ્યવહારોના પ્રમાણમાં તે વિશ્વની સૌથી મોટી સંસ્થા છે. તેની મુખ્ય કાર્યાલય દિલ્હીમાં છે.

યોજના ની ઉત્પત્તિ અને તેનો વિકાશ :

કામદારો ની નિવૃત્તિ પછી અથવા કર્મચારીના મૃત્યુ ના કિસ્સામાં તેમના આશ્રિતો માટે ઔદ્યોગિક કામદારોના ભાવિની જોગવાઈનો પ્રશ્ન, તેમના અકાળ મૃત્યુની ઘટનામાં, કેન્દ્ર સરકારનું ધ્યાન લાંબા સમયથી વ્યસ્ત રહે છે. કેટલીક ખાનગી ચિંતાઓના પ્રોવિડન્ટ ફંડ્સના નિયમન માટે 1925 માં પસાર કરાયેલ પ્રથમ પ્રોવિડન્ટ ફંડ એક્ટ અવકાશમાં મર્યાદિત હતો. 1929 માં રોયલ કમિશન ઓન લેબરએ ઔદ્યોગિક કામદારો માટે પ્રોવિડન્ટ ફંડ સ્થાપવા માટેની યોજનાઓ ઘડવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. 1948 માં યોજાયેલી ભારતીય મજૂર પરિષદમાં, સામાન્ય રીતે સંમત થયા હતા કે ઔદ્યોગિક કામદારો માટે વૈધાનિક ભવિષ્ય નિધિ યોજનાની રજૂઆત હાથ ધરવામાં આવી શકે છે. પ્રતિબંધિત ક્ષેત્રમાં આવી યોજનાનું પરીક્ષણ કરવા માટે કોલ માઇન્સ પ્રોવિડન્ટ ફંડ યોજના 1948 માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ યોજનાની સફળતાના પગલે તેના અન્ય ઉદ્યોગોમાં વિસ્તરણની માંગ થઈ હતી.

તદનુસાર, વર્ષ 1951 ની નજીકમાં કર્મચારીઓના પ્રોવિડન્ટ ફંડ્સ વટહુકમની રજૂઆત થઈ. 15 નવેમ્બર 1951 ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા વટહુકમની જગ્યાએ કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ અધિનિયમ, 1952 લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો, જે જમ્મુ-કાશ્મીર સિવાય આખા ભારતમાં વિસ્તર્યો હતો. એક્ટની કલમ હેઠળ ઘડવામાં આવેલી કર્મચારીની પ્રોવિડન્ટ ફંડ્સ યોજના, 1952 ને તબક્કાવાર અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી અને 1 નવેમ્બર 1952 સુધીમાં તેની સંપૂર્ણ અમલ કરવામાં આવી હતી.

કર્મચારી ભવિષ્યનિધિ અંગે ના કાયદાઓ :-

1952 માં, આ સંસ્થાની સ્થાપના કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ અને જોગવાઈઓ અધિનિયમ 1952 હેઠળ કરવામાં આવી હતી. સંસ્થાના સંચાલકોમાં સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ટ્રસ્ટી, ભારત સરકાર અને રાજ્ય સરકારના પ્રતિનિધિઓ, એમ્પ્લોયર અને કર્મચારીઓ શામેલ છે. જેનાં અધ્યક્ષસ્થાને ભારતનાં કેન્દ્રીય શ્રમ પ્રધાન છે. સંગઠનના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી, કેન્દ્રીય ભવિષ્ય નિધિ કમિશનર, મંત્રાલયના કાયમી સચિવ દ્વારા કેન્દ્રીય શ્રમ પ્રધાન સાથે સંકળાયેલા છે. કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ અને વિવિધ જોગવાઈઓ અધિનિયમ, 1952, ભારતની સંસદ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યો હતો અને તે 14 માર્ચ, 1952 થી અમલમાં આવ્યો હતો. હાલમાં, ત્રણ યોજનાઓ મુખ્યત્વે આ અધિનિયમ દ્વારા સંચાલિત છે –

કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ યોજના - 1952

કર્મચારીથાપણ કડી વીમા યોજના- 1949

કર્મચારી પેન્શન યોજના – 195

ધ્યેય:

"અમારું ધ્યેય, જાહેર વ્યવસ્થાપનની ગુણવત્તા દ્વારા વૃદ્ધાવસ્થાના આવક સુરક્ષા કાર્યક્રમોના પાલનના માપદંડને સાફ કરવાનું છે, પ્રામાણિક અને પ્રમાણિક રીતે સતત સુધારણા અને લાભ પ્રદાન કરવામાં આવે છે. અને એવી સિસ્ટમ બનાવવી કે જે ભારતીયોનો વિશ્વાસ જીતી શકે અને તેમની આર્થિક અને સામાજિક સુરક્ષામાં ફાળો આપી શકે. "

કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંસ્થા ની રચના :

એમ્પ્લોઇઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ ઓર્ગેનાઇઝેશનને મુખ્યત્વે દિલ્હી, મુંબઇ, કોલકાતા અને ચેન્નાઈમાં સ્થિત ઝોનલ ઓફિસ માં વહેંચવામાં આવે છે, જેમાં મુખ્ય કેન્દ્રીય કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ કમિશનર તરીકે મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી હોય છે. ત્યારબાદ આ ઝોનલ ઓફિસ ને પ્રાદેશિક કચેરીઓમાં અને પ્રાદેશિક કચેરીઓમાં પેટા પ્રાદેશિક કચેરીઓ અને જિલ્લા કચેરીઓમાં વહેંચવામાં આવે છે. પ્રાદેશિક કચેરીના ચીફ ઓફિસર એ પ્રાદેશિક પ્રોવિડન્ટ ફંડ કમિશનર હોય છે અને પેટા-પ્રાદેશિક કચેરીના ચીફ ઓફિસર જુનિયર ગ્રેડ રિજનલ પ્રોવિડન્ટ ફંડ કમિશનર હોય છે. દેશના નાના જિલ્લાઓ અથવા વિસ્તારોમાં જિલ્લા કચેરીઓ છે જ્યાં અમલીકરણ અધિકારીઓ સ્થાનિક મથકો અને સભ્યો / એમ્પ્લોયરની ફરિયાદોની નિરીક્ષણ માટે મૂકવામાં આવે છે.

એમ્પ્લોઇઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ટુંકાણમાં ઇપીએફઓ), એક સંસ્થા છે જે સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ટ્રસ્ટી, એમ્પ્લોઇઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ, કર્મચારીઓના પ્રોવિડન્ટ ફંડ અને વિવિધ જોગવાઈઓ અધિનિયમ, 1952 દ્વારા રચાયેલી એક કાનૂની સંસ્થાને મદદ કરવાનું કામ સોંપવામાં આવે છે અને તે ભારત સરકારના શ્રમ અને રોજગાર મંત્રાલયના વહીવટી નિયંત્રણ હેઠળ છે.

ઇપીએફઓ ભારતમાં સંગઠિત ક્ષેત્રમાં કાર્યરત કર્મચારીઓ માટે ફરજિયાત ફાળો આપનાર ભવિષ્ય નિધિ યોજના, પેન્શન યોજના અને વીમા યોજનાના સંચાલનમાં સેન્ટ્રલ બોર્ડને મદદ કરે છે. પરસ્પરના આધારે અન્ય દેશો સાથે દ્વિપક્ષીય સામાજિક સુરક્ષા કરાર લાગુ કરવા માટે તે નોડલ એજન્સી છે. આ યોજનાઓમાં ભારતીય કામદારો તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય કામદારોને આવરી લેવામાં આવે છે (એવા દેશો માટે કે જેની સાથે દ્વિપક્ષીય કરાર કરવામાં આવ્યા છે. ઇપીએફઓના સર્વોચ્ચ નિર્ણય લેતી સંસ્થા સેન્ટ્રાલ્ડ ટ્રસ્ટીઓ (સીબીટી) છે.

1 ઓક્ટોબર 2014 ના રોજ, ભારતના વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પીએફ નંબર પોર્ટેબીલીટીને સક્ષમ કરવા ઇપીએફઓ દ્વારા આવરી લેવામાં આવેલા કર્મચારીઓ માટે યુનિવર્સલ એકાઉન્ટ  UAN નંબર શરૂ કર્યો.

EDLI એમ્પ્લોયી   ડિપોઝિટ લિંક ઈન્સુરન્સ સ્કીમ વિષે વધુ વાંચો :અહીંયા ક્લિક કરો